Pluzine

Plužine Zagrljena planinskim masivima Durmitora, Volujaka i Maglića sa jedne strane, i grandioznim kanjonom Tare sa druge, smještena je opština Plužine. Ove prirodne granice odvajaju Plužine od susjednih opština Žabljak, Šavnik, Nikšić, Gacko i Foča.

U srcu ovog područja nalazi se kanjon Pive sa Piskim jezerom, po cemu se citava ova oblast zove Piva.
Po prirodnim karakteristikama, čitava oblast opštine Plužine podijeljena je na tri dijela: Pivska Župa (predjeli oko toka Pive i njenih pritoka), Pivska Planina (visoka planinska oblast koja zalazi u masiv Durmitora) i Zapadna planinska oblast (Bioč, ogranci Volujaka, Maglića, Lebršnika, Ledenice i Golije).

Administrativni centar opštine su Plužine, gradić smješten na samoj obali Pivskog jezera. Nekada, prije potapanja kanjona Pive, Plužine su se nalazile na mnogo nižoj nadmorskoj visini. Izgradnjom hidrocentrale Piva, krajem 70-ih godina prošlog vijeka, ovo područje je potopljeno, a na obali nastalog jezera sagrađeno je novo naselje. Tako su današnje Plužine najmlađa varošica na Balkanu.

Većina stanovnika Pližina zaposleno je u HE Piva i u Fabrici elektroda Plužine. Po bruto dohotku. Po bruto društvenom proizvodu po stanovniku, opština Plužine se može uvrstiti među razvijenije opštine u Crnoj Gori, prije svega zahvaljujući hidroelekrani Piva (2.787 eura po glavi stanovnika). Međutim, realno stanje je drugačije, jer opština ne raspolaže sa tim sredstvima.

U 60-ak plužinskih sela, stanovništvo se uglavnom bavi poljoprivredom i stočarstvom. Većinom su to individualna seoska domaćinstva, sa izuzetkom farme na Pišču pod Durmitorom, koja ima veoma bogat stočni fond za današnje prilike.

Priroda i turizam

Rafting rijekom Tarom

Iako većina stanovnika plužinske opštine živi od poljoprivrede i stočarstva, ovo područje ima ogromne potencijale za razvoj turizma. Na žalost, najveći dio njih nije valorizovan na pravi način.
Grandiozni kanjoni Tare, Pive, Komarnice i Sušice, Pivsko jezero, planiski masivi sa prozirnim jezerima (Trnovacko, Stabanjaska i Skrcka), idilična sela Pivske Planine, idealan su ambijent za avanturu, ali i za odmor. Prevaziđenost stereotipa da turizam podrazumijeva sunčanje na plaži i udobnu hotelsku sobu, otvara šansu ovakvoj destinaciji da se probije na evropskom, pa i svjetskom turističkom tžištu. Područje Pive ima sve ono što savremeni turisti traže, potreban je samo dobar marketing da oni saznaju za nju, da dođu i vide, a onda će se, bez sumnje, uvijek ponovo vraćati ovoj divljoj ljepoti

Idealni uslovi za lov, ribolov, rafting, krstarenja jezerom, planinarenje, i pjesacenje, samo su dio potencijala za razvoj turizma. Uz sve to, pivska sela su bogom dana za razvoj eko i etno turizma, koji su posljednjih godina hit u Evropi. U tom smislu, posebno se moze izdvojiti Crkvicko Polje, po mnogima jedno od najljepsih sela u Crnoj Gori, za koje vec pokazuju interesovanje medjunarodne organizacije koje forsiraju ove vidove turizma.

Crkvicko polje

Opština Plužine nema razvijenu industriju, koja bi zagadila i narušila ovu, u pravom smislu riječi – ekološku sredinu.

Tara

Biser kojim se ne moze pohvaliti nijedna evropska turisticka destinacija, rijeka Tara sa svojim kanjonom, glavni je adut za razvoj turizma u pluzinskoj opstini. Najdublji kanjon Evrope, a drugi po dubini na Svijetu (poslije Kolorada), pravi je mamac za turiste zeljne avanture i uzivanja u divljoj, netaknutoj prirodi.
Najatraktivniji dio kanjona, u duzini od preko 20 kilometara, pripada upravo ovoj opstini. Na tom dijelu Tare nalazi se najveci broj bukova i brzaka, sto predstavlja izazov za sve ljubitelje raftinga, kojih je sve vise. To pokazuje i veliko interesovanje agencija i turoperatora, u cijim je aranzmanima rafting Tarom sve vise zastupljen, i to upravo na ovom dijelu kanjona.

Oko kanjona raste bujna vegetacija sa brojnim endemima, veoma interesantna za botanicare i biologe.
Na Scepan Polju, gdje je i granicni prelaz sa Bosnom, Tara se sastaje sa Pivom, i dalje grade Drinu.
Osim turistickog, ove tri rijeke imaju i izuzetan hidroenergetski potencijal. Zato nije ni cudo sto su odavno na meti energetskih lobija. Jos od kraja sedamdesetih godina, postoje planovi za izgradnju hidroelektrane Buk Bijela na Drini, cime bi se potopilo 12 od pomenutih 20 kilometara kanjona Tare, i dio kanjona Pive. Srecom, i tada i danas, svijest o prirodnoj i turistickoj vrijednosti ovog podrucja pobijedila je argumente za njihovo potapanje. Prosle, 2004. godine, konacno je stavljena tacka na pitanje o potapanju ovih kanjona, usvajanjem Deklaracije u crnogorskom parlamentu. Akcija «Necu baru – hocu Taru», koju je pokrenuo nevladin sektor a podrzali je mediji i gradjani, pokazala je da je narod u Crnoj Gori svjestan da nema tih interesa koji mogu parirati ljepoti Tare i njenim prirodnim vrijednostima.

Pivsko jezero

Iako ga nije stvorila priroda nego ljudska ruka, Pivsko jezero silom prilika ima svoju ulogu. Njegova zelena boja, u kontrastu sa surovim sivim liticama nekadašnjeg kanjona Pive, po kojima se često mogu vidjeti divokoze, interesantna je posmatraču. Put usječen kroz kamen, sa brojnim tunelima nakon kojih se otvara stalno nova i drugačija panorama, pruža fantastičan pogled na 42 kilometra dugo jezero.
Vožnja brodom po, kao ogledalo glatkoj površini, daje vam osjećaj iskonskog mira, a pogled na kamene litice ispunjava poštovanjem prema onome što je priroda vjekovima stvarala i vajala.

Trnovacko jezero

U podnozju Maglica, na krajnjem sjeverozapadu Crne Gore, nalazi se Trnovacko jezero. Tesko je dostupno, pa samim tim i nedovoljno istrazeno i poznato. Do jezera se moze doci preko Pluzina i preko Foce (Republika Spska), s tim sto obje varijante podrazumijevaju po nekoliko sati pjesacenja. Iz tog razloga, posjecuju ga uglavnom planinari, ali i ribolovci, jer je jezero prepuno kvalitetne ribe.

Trnovacko jezero ima oko 600 metara u precniku, nepravilnog je oblika sa varirajucom dubinom. Posebno ocarava njegova modro-zelena boja, zbog koje izgleda kao smaragd, brizljivo sakriven obroncima okolnih planina. U blizini jezera je i jedna od posljednjih prasuma u Evropi, Perucica.

Istorija

Prema istorijskim podacima Piva je kao jedna od slovenskih župa bila u sastavu prve srpske države koja se formirala u IX vijeku, zajedno sa oblastima oko Tare i Lima.
Piva kasnije, u X vijeku, ulazi u sastav Zetske države. Od Nemanjina vremana pa sve do raspada Dušanovog carstva Piva, je ponovo u sastavu srpske drzave, a zatim u sastavu države velmože Nikole Altomanovica, pa bosanskog kralja Tvrtka I, onda velmoza Sandalja Hranica i najzad Stjepana Vukčića-Kosače (Herceg Stjepan).

O zbivanjima na ovom podrucju iz doba Hercega Stjepana sacuvano je niz interesantnih predanja i legendi. Sama prijestonica Hercega Stjepana bila je utvrđeni grad Soko u Pivi iznad Šćepan Polja. Osim ovoga on je u Pivi imao još jedan utvrđeni grad Tabangrad, iznad današnjeg sela Stabana.
Zidine Hercegovih gradova u Pivi, Sokola i Tabangrada, još odolijevaju vremenu. Osim toga, uspomena na Hercega čuva se u nazivima nekih mjesta kao što su Hercegova strana i Hercegovi vinogradi. Međutim, ime Šćepan Polja nije nastalo po Hercegu Stjepanu, već se tako zvalo i prije njega po crkvi posvećenoj sv. Stjepanu.

Piva je u to doba predstavljala vrlo značajnu i u neku ruku središnu oblast jedne prostrane države koja je obuhvatala: Tođevac (lijevo od rijeke Sutjeske), Foču, Goražde, Prijepolje, Pljevlja, Nikšić, Kluč (kod Gacka), Trebinje, Klobuk, Blagaj (kod Mostara), Herceg Novi, Risan i mnoge druge oblasti i gradove. Zato je i saobraćaj kroz nju tada bio veoma živ. Dolazoli su dubrovački i drugi primorski trgovci, donosili gradsku robu, a odgonili stoku, vosak i dr. Iz Pive se tada izvozila i ruda, vjerovatno ruda bakra, jer skorašnja istraživanja ukazuju na to da se na Šćepan Polju, oko Crkvica i Mratinja nalaze tragovi nekadašnjih rudarskih radova.

Za turskog vremena Piva je uživala dosta široku plemensku autonomiju i time se njen status bitno razlikovao od statusa ostalih plemena i krajeva pod Tucima. Piva je stalno imala svog vojvodu i seoske knezove, koji su vršili skoro svu upravnu i sudsku vlast, a birao ih je narod na plemenskom, odnosno na seoskim zborovima. Interesantno je da je ovakav izbor pivskih vojvoda potvrđivao posebnim ukazom sam turski sultan, što govori o visokom stepenu autonomije.
Pa i pored takvog statusa, Pivljani su vrlo često ustajali protiv turske vlasti. Prvi od većih ustanaka u ovim krajevima planuo je krajem XVI vijeka pod vođstvom vojvode Grdana. Poprište ovog ustanka, pored Pive, bio je i kraj oko Nikšica. Kasnije sredinom XVII vijeka, iz borbi protiv Turaka izrasta jedna od najvećih figura oslobodilačkog otpora u ovim krajevima, harambaša Bajo Nikolić – Pivljanin, koji gine na Vrtijeljci, braneći Cetinje, 1685 godine.
Najveći i poslednji ustanak protiv turske vlasti bio je 1875. godine (Nevesinjska puška). U ovom ustanku posebno se istakao Lazar Sočica, kasnije pivski vojvoda, koji je bio jedan od najviđenijih vođa ustanka. Ovaj ustanak obuhvatio je, pored čitave Hercegovine, i neoslobođene krajeve Crne Gore. Poslije ovih borbi, odlukom Berlinskog kongresa 1878. godine, Piva ulazi u sastav Knjaževine Crne Gore.

Tokom prvog svjetskog rata, tradicionalna privrzenost Pivljana slobodi ponovo se izražava u komitskim četovanjima protiv švapske okupacije.
Tokom najdužeg perioda u staroj Jugoslaviji Piva je imala dvije opštine: župopivsku, sa sjedistem na Goransku, i planinopivsku, sa sjedistem na Trsi.
U NOB-u, od 1941-1945. godine, Piva je bila poprište velikih bitaka, naročito 1943. godine, u danima pete neprijateljske ofanzive.
Tokom te ofanzive, stanovnistvo Pive bilo je izloženo zvjerskom teroru neprijateljske vojske, zloglasne njemačko-ustaške divizije ”Princ Eugen”. Samo u mjestu Dola iznad sela Miljkovca Nijemci su pobili oko 400 ljudi, žena i djece. (izvor: http://www.pluzine.cg.yu)

Kultura

Na teritoriji opštine Plužine nalazi se nekoliko izuzetno značajnih kulturno istorijskih spomenika. Najpoznatiji su Pivski Manastir, Soko Grad i Gradina.

Pivski manastir

Mnogo je pisano i pričano o Pivskom Manastiru. Jedan od tekstova koji na najbolji način dočarava sliku o njemu, objavljen je u listu “Danas”:

Čudesna selidba

Sakriven u bespuću iznad izvora rečice Sinjac, lepog Pivskog oka, Pivski manastir je postao poznat tek nakon 1970. godine kada je zbog gradnje hidroelektrane počelo njegovo izmeštanje na bezbedno mesto koje neće biti poplavljeno. Obeležen je svaki kamen, svaka kockica i, manastir je podizan narednih deset godina u selu Sinjac, dva kilometra iznad mesta gde ga je u 16. veku podigao Savatije Sokolović. Nema ko nije pisao o premeštanju manastira, svetska javnost je bila veoma zainteresovana i oduševljena, svi su se divili što je kao nekim čudom, opet, i na tom drugom mestu, onaj isti originalni manastir. Ukratko, po tom događaju pročuo se Pivski manastir.

Savatije Sokolović je bio postrižnik trebinjskog manastira o kome u natpisu nad glavnim vratima u naosu crkve, izuzetno detaljan i opširan natpis o građenju, piše da je docnije bio patrijarh pećki i svih Srba. Veruje se da potiče iz porodice Sokolović i da mu je veliki vezir Mehmed paša Sokolović bio bliski rođak. U Savatijevo vreme, Turci su zabranili podizanje novih crkava, ali su dozvoljavali obnavljanje starih. I, pod izgovorom da obnavlja staru crkvu, Savatije je podigao novu crkvu što mu, misli se, ne bi pošlo za rukom da nije imao u to vreme čuveno prezime. Pored južnih vrata u manastiru Pivi sačuvan je njegov portret. Prikazan je kao ktitor, on drži Pivski manastir i prinosi ga Bogorodici. Sa druge strane vrata je lik muškarca, svetovnog lica, bogato obučenog, sa okruglom bradom i turbanom, koji je ruke pružio prema zgradi naslikanoj iznad vrata. Očigledno, to je čovek koji je imao velikog udela u zidanju manastira, pa se pretpostavlja da je to veliki vezir Mehmed paša Sokolović.

Misli se da je patrijarh Savatije sazidao manastir baš na tom mestu zato što je nameravao da prenese sedište patrijaršije iz Peći na neko mesto zaštićeno od turskog zuluma, pa mu se sakrivena Piva učinila idealnim mestom. Otud u Pivskom manastiru oprema dostojna sedišta patrijaršije: horos, Bogorodičino kolo, polilej na kojem su visile ikone, zatim arhijerejski sto, i takozvana krasna vrata između priprate i glavnog broda crkve. Sve to je i sada na svom mestu. Horos je od orahovine ukrašen intarzijom, sastavljen je od 22 dela, a sa unutrašnje strane su rukom slikani ornamenti i godina – 1601. Polilej krasi vez od slonove kosti i sedefa, na njemu vise praznične ikone oslikane obostrano i okovana nojeva jaja. Igumanski sto, u pitanju je presto, je iz iste godine kao i horos. Ukrašen je intarzijom od kosti i minijumom i slikanim elementima u crvenoj, plavoj i žutoj boji. Vrata su prelepa, po nekima su najlepša kod nas. Od masivne orahovine su, ukrašene koštanom intarzijom i minijumom sličnih šara kao i presto.

Pored manastira je savremeno uređena riznica. U vitrinama su izložene ikone na drvetu koje su visile na polijeleju, osim jedne ostale su Longinove, knjige – na primer Psaltir Crnojevića, poklon manastiru patrijarha Savatija, štampan na papiru, jedna od prvih knjiga na Balkanu iz štamparije Crnojevića na Obodu kod Cetinja iz 1493. godine, zatim putiri, čaše, fišeklija Baje Pivljanina, bakropis manastira Pive, i još mnogo dragocenosti.

Bila sam nedavno u Pivskom manastiru, jedne subote, oko podne. U dvorištu me dečekao mir, preslatki radoznali mačići, kuce, i predusretljivi domaćin. Rado mi je pričao o svemu i svačemu, željan, čini mi se, da što više saznam o manastiru. Zadržala sam se, verovatno, čitav sat. Za to vreme, niko nije ušao u manastir. Sonja Ćirić, “Danas”

Soko Grad (Šćepan Grad)

Šćepan Grad je na jednom karstnom grebenu više Šćepan Polja. Očuvale su se zidine od grada, ali to je sve obraslo u šumu, da mu se ne može prići ni skoje strane. Položaj grada je vrlo podesan. On je čuvao prelaz na Šćepan Polju, i odbijao sa malim snagama svaku navalu ka Pivi i Drobnjaku. Grad je sa prisojne strane, pa iako je na priličnoj nadmorskoj visini – ima preko 700 m, klima mu je vrlo prijatna. Okolina grada je bogata vodom i šumom, a podnožje mu zapljuskuju Tara i Piva. On se pominje i prije XV vijeka.

Gradina

Gradina ispod Stabana je ostatak nekih zidina na jednoj strmoj, kamenitoj kosi, pri utoku rječice Sutulije u Vrbnicu. U blizini ove gradine ima mjesto koje se zove vinogradi, i narod Gradinu zove Gradina Ercega Šćepana, a vinograde – Ercegovi vinogradi.

Saobraćaj

Kroz Pluzine prolazi magistralni put koji povezuje Crnu Goru sa Bosnom, tacnije – njihove administrativne centre, Podgoricu i Sarajevo. Ovo je jedina, ali izuzetno znacajna saobracajnica, jer omogucuje laku dostupnost ovom podrucju. Posebno je frekventna tokom ljetnjih mjeseci, kada turisti iz Bosne i Centralne Evrope dolaze u Crnu Goru.

Takodje vrlo znacajan i atraktivan je put koji povezuje Pluzine i Zabljak, preko Durmitora. Na zalost, jedan dio puta je makadamski, zbog cega ga koristi mali broj ljudi. U okviru projekta Durmitorski prsten, predvidjena je rekonstrukcija ove saobracajnice. Time ce ljepote Durmitora, posebno njegovih atraktivnih djelova Prutasa i Sedla, brojnih jezera kao i kanjona Susice, postati lako dostupne turistima i ljubiteljima netaknute prirode.